Co się dzieje w skórze dziecka chorego na Atopowe Zapalenie Skóry

Aby w pełni zrozumieć mechanizm Atopowego Zapalenia Skóry, warto uświadomić sobie, że istnieją zasadnicze różnice w budowie zarówno między skórą dziecka zdrowego a chorego na AZS (o czym wspominaliśmy w poprzednim artykule), jak i skórą dorosłego i małego dziecka. To właśnie ze względu na te różnice, skórze dziecka ciężej „obronić się” przed szkodliwymi czynnikami, mogącymi wywoływać oraz zaostrzać stany alergiczne, w tym AZS.

Czym różni się skóra dziecka od skóry dorosłego?

Skóra niemowlęcia różni się od dojrzałej skóry dorosłego człowieka. Zasadnicze odrębności w jej budowie dotyczą grubości poszczególnych warstw skóry właściwej i naskórka, co znacząco wpływa na zwiększenie transepidermalnej utraty wody (TEWL), jednocześnie ułatwiając wchłanianie zarówno substancji aktywnych z dermokosmetyków jak i potencjalnie zakaźnych drobnoustrojów z otoczenia.

Różnice w budowie skóry zauważyć można szczególnie u wcześniaków – u dzieci urodzonych przed 24 tygodniem ciąży obserwuje się całkowity brak warstwy rogowej naskórka (co skutkuje niebezpiecznie zwiększoną wartością TEWL), u dzieci urodzonych około 30 tygodnia ciąży wysoki TEWL spowodowany jest z kolei bardzo cienką i niedojrzałą strukturą warstwy rogowej (zaledwie 2-3 warstwy korneocytów). Jednak nawet u noworodków urodzonych w terminie naskórek jest bardzo cienki o mało zbitej strukturze (jego grubość to zaledwie 40-50 µm, gdzie u dorosłego wynosi 0,5-1,5 mm), co znacząco wpływa na utrzymanie i odtworzenie płaszcza lipidowego (Rys.1).

W chwili narodzin nie zakończone są procesy keratynizacji oraz dojrzewania włókien kolagenowych i elastynowych, co zwiększa wrażliwość skóry niemowlęcia na otarcia i urazy, a w połączeniu ze zbyt wysokimi stężeniami wody i sodu w skórze właściwej, może prowadzić do obrzęków (szczególnie u wcześniaków).

Skóra dziecka dojrzewa i zmienia się wraz z wiekiem. Swoją strukturą przypomina skórę dorosłego człowieka już po około trzecim roku życia.

Jak zmienia się umiejscowienie i charakterystyka zmian skórnych AZS wraz z wiekiem?

W przebiegu AZS możemy wyróżnić 3 okresy choroby – okres wczesnego dzieciństwa, okres późnego dzieciństwa oraz okres młodzieńczości i dorosłości. W każdym z tych etapów zmiany skórne mają inną charakterystykę, zarówno w wyglądzie jak i ich umiejscowieniu na ciele.

Wyprysk atopowy wczesnego dzieciństwa

Występuje do drugiego roku życia i pojawia się około 3 miesiąca życia. Zmiany mają charakter ostry lub podostry. Przyjmują postać wysiękowo-rumieniowych wykwitów skórnych, silnie sączących, łatwo ulegają wtórnym zakażeniom bakteryjnym, obserwuje się tendencję do tworzenia się nadżerek i strupów. Obejmują głównie policzki, owłosioną skórę głowy, nasadę płatków uszu, a w cięższych postaciach rozlane postacie na tułowiu. Około 1-2 roku życia mogą obejmować również podbrzusze i zewnętrzne części goleni oraz kolana (Rys. 2, 3).

U niemowląt cierpiących na AZS obserwuje się często brak zmian w okolicy pieluszkowej, co różnicuje je od kontaktowego zapalenia skóry. Spowodowane jest to najprawdopodobniej znikomym dostępem dziecka do tych obszarów skórnych, a co za tym idzie ograniczeniem drapania. Dodatkowo, dzięki pieluszce, w okolicach pośladkowych zwiększa się okluzja skóry, co zmniejsza ryzyko jej wysuszenia i występowania charakterystycznych podrażnień.

Wyprysk atopowy późnego dzieciństwa

Występuje do dwunastego roku życia. Zmiany mają charakter rumieniowo – grudkowy. Pojawia się charakterystyczna nadmierna suchość skóry, z oznakami lichenizacji naskórka, licznymi strupami i przeczosami (Rys.4, 5). Obejmują one głównie powierzchnie zgięciowe dużych stawów (kolanowych, łokciowych czy nadgarstków), jak również skórę karku, grzbiety dłoni czy stóp a niekiedy mogą przyjmować formę zlewających się nacieków zapalnych – tzw. erytrodermii, zajmujących duże powierzchnie ciała. W tym okresie może dojść zarówno do samoistnej remisji choroby, jak i jej zaostrzeń w wyniku współtowarzyszących alergii pokarmowych jak i astmy oskrzelowej (która także należy do przewlekłych chorób atopowych)

Wyprysk atopowy okresu młodzieńczego i osób dorosłych

Najczęściej jest kontynuacją wcześniej występujących zmian atopowych okresu dziecięcego i/lub niemowlęcego. Zdarza się jednak, że choroba dopiero wtedy się rozpoczyna. Zmiany mają charakter nacieków zapalnych, z widoczną lichenizacją, licznymi przeczosami
i krwistymi strupami. Swoistą dla tego okresu nieprawidłowością są błyszczące, jakby polakierowane paznokcie. Zmiany umiejscowione są głównie w górnej części ciała – na twarzy, szyi, górnej połowie klatki piersiowej a także w obręczy kończyn dolnych czy grzbietów dłoni (Rys. 6,7 i 8).

W czasie remisji skóra jest bardzo sucha, pogrubiała z wyraźnie przerośniętym, zlichenizowanym naskórkiem. Ze względu na przewlekły charakter choroby, można zauważyć swoiste trwałe zmiany w wyglądzie chorego – tzw. fałd Dennie-Morgana, czyli dodatkowy fałd skórny pod dolną powieką (Rys.9) zasinienia wokół oczu (tzw. oczy szopa) czy siateczkowe przebarwienia na szyi (tzw. objaw brudnej szyi).

 

Karolina Lendziszewska
Kosmetolog
Technik analityki medycznej

 

Bibliografia:
M. L. Kmieć, I. Urysiak -Czubatka, G. Broniarczyk –Dyła, Pielęgnacja skóry dzieci, „Postępy dermatologii i alergologii” 2010/1, s.40-44
P. Kuna, Atopowe zapalenie skóry, „Terapia” nr 4 – kwiecień 2005
M. Wanat-Krzak, R. Kurzawa, Atopowe zapalenie skóry – etiopatogeneza, diagnostyka i leczenie, „Terapia” nr 11 – listopad 2002, s.35-50
Stańczyk-Przyłuska, Czy atopowe zapalenie skóry to zawsze atopowe zapalenie skóry, „Przewodnik Lekarza” 1/2001 s. 159-160
Praca zbiorowa, Atopowe zapalenie skóry. Praktyczny poradnik, Warszawa 2012 s.6