Co to jest histamina?
Histamina to substancja chemiczna, która działa jak „posłaniec” w naszym organizmie. Jest wytwarzana przede wszystkim przez komórki odpornościowe: komórki tuczne (mastocyty) i bazofile. Ponadto histamina znajduje się też w wielu produktach spożywczych.
Podstawową rolą histaminy jest przekazywanie sygnałów pomiędzy komórkami, zwłaszcza w procesach obronnych i reakcjach alergicznych.
Co robi histamina w organizmie?
Histamina pełni wiele ważnych funkcji:
- Rozszerza naczynia krwionośne, co pozwala na szybszy przepływ krwi do miejsc zagrożonych – na przykład w miejscu ukąszenia owada powstaje zaczerwienienie i obrzęk.
- Pobudza wydzielanie kwasu żołądkowego, co pomaga trawić jedzenie.
- Przekazuje sygnały w układzie nerwowym, wpływając na czuwanie i sen.
- Jest kluczowym mediatorem reakcji alergicznych, odpowiadając za objawy takie jak swędzenie, kichanie, katar, pokrzywka.
Histamina w alergii i astmie
Gdy organizm uczula się na alergeny (np. pyłki, sierść zwierząt, kurz), komórki tuczne uwalniają histaminę, która powoduje:
- katar, kichanie, łzawienie oczu,
- obrzęk i swędzenie skóry (pokrzywka),
- obrzęk błon śluzowych,
- w astmie alergicznej – zwężenie oskrzeli, duszności i świszczący oddech
Przykład: Pani Ania podczas spaceru wiosną doświadcza kataru i swędzenia oczu, bo alergeny wywołują u niej uwalnianie histaminy.
Czym jest nietolerancja histaminy?
Nietolerancja histaminy to stan, w którym organizm ma nadmiar histaminy lub nie potrafi jej prawidłowo rozłożyć.
Główny enzym rozkładający histaminę to DAO (diaminooksydaza). Jeśli działa on słabo lub jest go za mało, histamina gromadzi się w organizmie i wywołuje objawy podobne do alergii, choć nie jest to reakcja alergiczna.
Objawy nietolerancji histaminy
- bóle głowy, migreny,
- pokrzywka, swędzenie skóry,
- katar, zatkany nos,
- bóle i wzdęcia brzucha, biegunki,
- uderzenia gorąca,
- kołatanie serca,
- niskie ciśnienie krwi.
Przykład: Pan Marek po zjedzeniu sera pleśniowego i czerwonego wina ma ból głowy i zaczerwienioną twarz – objawy nietolerancji histaminy.
Gdzie jest histamina w jedzeniu?
Produkty bogate w histaminę lub pobudzające jej uwalnianie to m.in.:
- sery dojrzewające (pleśniowe, cheddar, gouda),
- wędliny, kiełbasy,
- ryby konserwowe (tuńczyk, makrela, sardynki),
- czerwone wino, piwo,
- kapusta kiszona,
- pomidory, truskawki,
- czekolada.
Każdy może reagować inaczej na te pokarmy – to bardzo indywidualna sprawa.
Znaczenie nietolerancji histaminy dla alergii i astmy
- Nietolerancja histaminy nie jest alergią, ale objawy mogą być bardzo podobne.
- U osób z alergią lub astmą nietolerancja histaminy może nasilać objawy (np. duszności, pokrzywkę, bóle głowy).
- Dlatego lekarze czasem zalecają osobom z alergią dietę ubogą w histaminę.
Jak diagnozować nietolerancję histaminy?
Nie ma jednego, pewnego testu potwierdzającego nietolerancję histaminy. Diagnostyka opiera się na:
- Pomiarze aktywności enzymu DAO – niski poziom może wskazywać na problem z rozkładem histaminy.
- Pomiarze poziomu histaminy we krwi lub moczu – ale wyniki mogą się różnić.
- Testach prowokacyjnych w warunkach kontrolowanych.
- Diecie eliminacyjnej, czyli czasowym wykluczeniu produktów bogatych w histaminę i obserwacji poprawy.
Najważniejsza jest jednak dokładna rozmowa z lekarzem, który oceni objawy i wyniki badań.
Zalecenia dietetyczne przy nietolerancji histaminy
Jak stosować dietę ubogą w histaminę?
- Unikaj lub ogranicz produkty bogatych w histaminę oraz tych, które ją uwalniają (jak sery pleśniowe, wędliny, czerwone wino).
- Jedz świeże, nieprzetworzone jedzenie – poziom histaminy wzrasta w żywności podczas przechowywania i fermentacji.
- Przechowuj jedzenie odpowiednio, nie zostawiaj długo poza lodówką.
- Czytaj etykiety – niektóre dodatki mogą nasilać objawy.
Kontrola niedoborów i rola dietetyka
Dieta eliminacyjna może prowadzić do niedoborów witamin i składników odżywczych. Dlatego:
- Nie stosuj diety na własną rękę przez długi czas.
- Skonsultuj się z dietetykiem, który pomoże ułożyć odpowiedni, zbilansowany plan żywieniowy.
- Dietetyk pomoże też stopniowo wprowadzać produkty i obserwować reakcje organizmu.
Przykład: Pani Ewa po wprowadzeniu diety ubogiej w histaminę czuła się słabo, ale po konsultacji z dietetykiem poprawiła jadłospis i znów cieszy się dobrym samopoczuciem.
Pytania pacjenta i krótkie odpowiedzi:
(przygotuj się do wizyty u swojego lekarza; oto przykładowe pytania, które możesz zadać lekarzowi i krótkie, niewyczerpujące zagadnienia, odpowiedzi; wszystkich odpowiedzi udzieli ci lekarz prowadzący)
1. Co to jest nietolerancja histaminy?
To sytuacja, gdy organizm nie rozkłada dobrze histaminy lub jest jej za dużo.
2. Czy to alergia?
Nie, ale objawy bywają podobne.
3. Jakie produkty powinnam/powinienem unikać?
Sery pleśniowe, wędliny, czerwone wino, kiszonki, niektóre ryby.
4. Czy dieta uboga w histaminę jest trudna?
Może być wymagająca, dlatego warto iść do dietetyka.
5. Czy dieta może powodować niedobory?
Tak, dlatego ważna jest opieka specjalisty.
6. Jak długo stosować dietę?
Zwykle 2–4 tygodnie, potem ocena przez lekarza lub dietetyka.
7. Czy mogę brać leki na nietolerancję histaminy?
Czasem lekarz przepisze leki przeciwhistaminowe lub enzym DAO.
8. Czy mogę samodzielnie się diagnozować?
Nie! Samodiagnoza może być niebezpieczna. Zawsze skonsultuj się z lekarzem.
Histamina jest ważnym elementem naszego organizmu, ale jej nadmiar lub problemy z rozkładem mogą prowadzić do nietolerancji, objawiającej się podobnie do alergii.
Diagnoza wymaga uwagi i współpracy z lekarzem oraz dietetykiem. Nie warto podejmować samodzielnych decyzji bez fachowej pomocy.
Dzięki odpowiedniej diecie, badaniom i leczeniu można skutecznie kontrolować objawy i cieszyć się lepszym samopoczuciem.
Bądź razem z nami o krok przed astmą!
Dbaj o siebie!
Justyna Mroczek-Żal